Een kwart van de erkende beroepsjournalisten en stagiairs – instromers met minder dan twee jaar ervaring – werkt vandaag als zelfstandige. De meerderheid doet dat via een eenmanszaak: wat in Nederland bekendstaat als een ‘zzp’er’ of ‘zelfstandige zonder personeel’ en in België als ‘freelancer’. Slechts een minderheid kiest voor een vennootschapsstructuur. Eén op vier is dan ook geen marginaal aantal. Wanneer we ook journalisten zonder officieel statuut in rekening brengen, ligt dat aandeel zelfs nog hoger.
Uit onderzoek blijkt dat zelfstandige journalisten doorgaans tevreden zijn over hun job. Redenen daarvoor zijn de afwisseling, de autonomie en de boeiende professionele contacten. Toch is het leven als freelancer geen eenvoudige keuze. Het vergt hard werken en constante creativiteit om het hoofd boven water te houden. Daarbij komt de uitdaging van een geconcentreerd Vlaams-Nederlands medialandschap, waar de afzetmogelijkheden beperkt zijn. Niet-concurrentiebedingen maken het bovendien moeilijk om elders aan de slag te gaan.
En dan zijn er de tarieven. Die liggen in andere sectoren vaak dubbel zo hoog – of nog hoger. Bovendien worden journalistieke tarieven amper geïndexeerd, en als dat al gebeurt, dan loopt die indexering achter op de stijgende kosten van levensonderhoud. Terwijl koopkracht hét thema van de recente verkiezingen was, lijken freelancers daarvan uitgesloten. Tariefaanpassingen overlaten aan individuele onderhandelingen is onhoudbaar en ronduit onrechtvaardig.
Een bijkomende bezorgdheid is het aangepaste fiscale gunstregime rond auteursrechten. Freelancers die niet werken voor een medium dat de nieuwe ruling van 2024 toepast, zien hun netto-inkomen dalen. Een hogere brutovergoeding is dan ook een logische compensatie, want het werk blijft hetzelfde.
Vanuit onze hoek volgen we ook de evoluties in de regiojournalistiek op de voet. Daar is een nieuw vergoedingssysteem ingevoerd, afgestemd op een digitale ‘first’-aanpak. Het systeem koppelt bodemtarieven aan een maximumaantal items per maand. Een boekhoudkundige redenering die geen rekening houdt met journalistieke noden. Bovendien dreigt het de deur open te zetten voor gratis content van derden.
Tot slot willen we iedereen bedanken die heeft bijgedragen aan deze brochure. Zonder jullie inzet was deze niet mogelijk geweest. Aan alle lezers: beschouw deze brochure als een aanzet tot dialoog. Suggesties, aanvullingen of correcties zijn meer dan welkom.
Charlotte Michils, Algemeen secretaris VVJ/AVBB
Voor VVJ-leden is deze brochure beschikbaar via deze link.
