In de masterclass ‘AI-tools voor redactiewerk en multipublishing’ legden Lizzy Bleumers en Ann Verlinden van hogeschool Thomas More uit welke rol AI kan spelen in de (opleiding) journalistiek.
Steve Van Herpe
Lizzy Bleumers, onderzoeker en coördinator bij hogeschool Thomas More, schetste de context waarin mediabedrijven vandaag de dag werken: door de daling van de advertentie-inkomsten en de lage betaalbereidheid voor digitaal nieuws staan de budgetten onder druk.
Tegelijkertijd zijn er hoge verwachtingen door het veranderd mediagebruik en het crossmediaal aanbod. Nieuws wacht ook niet, de deadline hangt steeds als een zwaard van Damocles boven het hoofd van de journalist. Die heeft dus geen tijd te verliezen. Hoe kan AI daarin helpen?
Het vuile werk
Bleumers onderscheidt verschillende rollen voor AI in de journalistiek. Je kan AI gebruiken om ‘het vuile werk op te knappen’: de transcriptie van een interview, de vertaling van een tekst, het aanpassen van beeldformaten …
De bedoeling is dat je daarmee efficiënter kan werken, maar in de praktijk kan dat weleens tegenvallen. Bij een transcriptie kan je nadien veel opkuiswerk hebben, bijvoorbeeld wanneer de opname in rumoerige omstandigheden verliep.
Assistent
Je kan AI ook inschakelen als assistent voor het herwerken van teksten, het zoeken naar invalshoeken, research doen …
De vraag is wat er met de tijdswinst gebeurt: heb je zo meer tijd voor ander werk of ziet je werkgever hierin een mogelijkheid tot besparing?
Creatief werk
Een derde manier om AI in te schakelen is de technologie gebruiken voor creatief werk. Dat kan eenvoudigweg in ChatGPT mits de juiste prompts. Je hebt tools als DALL-E en Midjourney, die op basis van tekstinput beelden creëren. Voor specifieke schrijftoepassingen heb je Longshot (feitelijke content), Sudowrite (fictie) … Daarbij duiken er ook platformen op die zich specifiek richten op nieuwsredacties zoals Nota.
Op die manier kan je AI inschakelen in newsrooms. Bij deze AI-enabled newsrooms is het wel van belang om een ethisch kader uit te werken dat de menselijke betrokkenheid doorheen het proces verzekert.
Nog verregaander is het wanneer je AI ook zelf creatieve beslissingen laat nemen. Voorbeeld: een tool als buzzsumo.com levert nu al op basis van trenddata contentideeën aan voor artikels.
Autonoom?
De ultieme stap is dat je AI autonoom journalistieke taken laat uitvoeren, maar de ervaring leert dat er heel wat fout kan lopen als je AI de volledige workflow in handen geeft. Op die manier krijg je feitelijk incorrecte artikels waarmee je je lezerspubliek afstoot.
NewsGuard, die de geloofwaardigheid van nieuws- en informatiewebsites beoordeelt, volgt al 840 door AI gegenereerde nieuwswebsites, die in stand worden gehouden door merken die niet beseffen dat hun advertenties op dergelijke nieuwswebsites terechtkomen. Een voorbeeld van zo’n site is: whatsnew2day.com.
Autonome AI is echter niet per definitie problematisch, je kan ook AI agents gericht taken laten uitvoeren, terwijl je toch nog het overzicht behoudt.
Vergeet de lezers niet
Bleumers besluit dat AI elke rol kan opnemen in de journalistiek. De vraag is welke rol we acceptabel vinden voor een bepaalde taak en tot op welke hoogte je AI toelaat in je job.
Je mag ook het lezerspubliek niet vergeten. Uit een online bevraging van Reuters Institute blijkt dat een derde van de lezers ervan uitgaat dat AI-content nog gecontroleerd wordt door redacteurs. AI nodigt ons wel uit om de rol van de mens in het journalistieke proces te herwaarderen.
Bleumers: ‘Als we beseffen dat de toepassing van GenAI tot het beste resultaat leidt dankzij een synergie tussen mens en machine, dan is de journalist sowieso onvervangbaar.’
Opleiding journalistiek
Ann Verlinden, die als researcher en docent werkt voor Thomas More, vertelde hoe de hogeschool in de opleiding journalistiek omgaat met AI. Het journalistieke onderwijs moet aan de ene kant blijven inzetten op de basic skills van de journalist – spreken, schrijven en research – om een goed verhaal te kunnen vertellen. Aan de andere kant moet er ook aandacht zijn voor nieuwe thema’s (klimaat, migratie…) en nieuwe vaardigheden (digital creative skills).
Verlinden maakt de bedenking dat het moeilijk is om dat allemaal aan bod te laten komen want een opleiding duurt eigenlijk maar vijf semesters (plus één semester stage).
De journalist van morgen
Thomas More heeft ervoor gekozen om AI niet als apart vak te doceren maar om het te integreren in verschillende praktijkvakken. Docenten moeten daarvoor de nodige training krijgen.
Thomas More heeft de opleiding journalistiek hervormd op basis van onderzoek naar de ‘journalist van morgen’. Het accent komt daar meer te liggen op innovatieve vaardigheden, aangezien van de journalist steeds meer verwacht wordt dat hij een multimediamaker en een onderzoeker is.
Waar de journalist vroeger vooral een meesterverteller (taalvaardig sterk, creatieve storytelling met mediumfocus) moest zijn, is de focus nu opgeschoven naar het digitaal-creatieve (vaardig met foto, video en audio) en het uitspitten van verhalen (factchecken), twee domeinen waar AI een belangrijke rol kan spelen.
Drie opleidingsjaren
Concreet vertaalt die AI-geïntegreerde aanpak zich op verschillende manieren in de opleidingsjaren.
In het eerste jaar ligt het accent vooral op kennis van AI: wat is het en hoe kan ik het gebruiken? In het vak ‘journalistiek schrijven’ wordt bijvoorbeeld geleerd hoe je een goeie titel maakt. De studenten maken eerst zelf een kop en vragen dan aan AI om er een te verzinnen. Zo kunnen ze vergelijken. Bij ‘creatief schrijven’ wordt AI gebruikt als inspiratiebron of brainstorm buddy.
In het tweede jaar leren studenten hoe ze AI kunnen inschakelen in de voorbereiding van een interview, bv. voor het bedenken van vragen. Of hoe AI een hulp kan zijn bij online storytelling, bv. bij het uitdokteren van nieuwe formats.
In het derde jaar staat reflectie centraal: welke rol hebben journalisten in de samenleving en hoe past AI daarin? Verlinden geeft het voorbeeld van studenten die voor hun eindwerk de transcriptie van lange interviews lieten maken door AI, maar uiteindelijk kwamen ze daarvan terug: te grote lappen tekst waar ze nog veel werk mee hadden.
‘Je kan je dus de vraag stellen of je AI moet inschakelen voor het zogeheten ‘apenwerk’. Als je je interview zélf uitschrijft, ben je ondertussen al bezig met het maken van je artikel. Dat is voor iedereen anders’, aldus Verlinden.
A fool with a tool ...
Bij creatieve processen kan AI een hulp zijn, zo ondervonden studenten van Thomas More. Voor het journalistiek theaterstuk ‘Sartre in Leuven-Centraal’, een voorstelling over ervaringen in de gevangenis van Leuven, schreven studenten journalistiek brieven aan gevangenen vanuit het standpunt van filosofen als Jean-Paul Sartre, Hannah Arendt, Michel Foucault … Die brieven werden gemaakt met behulp van ChatGPT: schrijf eens een brief in de stijl van …
Maar de bottom line is: a fool with a tool is still a fool. Je kan AI wel inschakelen voor journalistiek werk maar je moet er daarna nog wel mee aan de slag. ‘We moeten AI dus omarmen, maar wel kritisch blijven’, besluit Verlinden.
