Tijdens het laatste evenement van de VVJ Academy voor dit seizoen over AI in de journalistiek maakte algemeen secretaris Charlotte Michils de balans op van alle workshops die de VVJ organiseerde rond het thema. Milou Vollebregt vertolkte het standpunt van de NVJ over AI in de journalistiek. Een verslag.
‘De enquête rond AI in de journalistiek was het sluitstuk van de opleidingen over AI van de VVJ Academy. Uit de opkomst bleek dat er veel honger is om bij te leren’, weet Michils. ‘De vraag naar uitwisseling van informatie was reëel en werd door de VVJ Academy beantwoord, onder meer ook met een groot debat over AI in de journalistiek, met alle kopstukken uit de Vlaamse media. Het thema AI levert sowieso heel veel discussiestof op.
https://www.journalist.be/nl/nieuws/het-grote-aidebat-wat-hebben-we-geleerd
Elke uitgever wil natuurlijk efficiëntiewinst en wil zijn publiek beter bedienen, maar heel veel vragen gaan voorbij het concrete: wat met risico’s en fouten? Welke rechten heeft het publiek? Moeten journalisten zich zorgen maken over de werkgelegenheid? Is er inderdaad sprake van efficiëntiewinst? Wie is de journalist van morgen? … Vandaag hebben we al een begin van een antwoord, maar het is de taak van de VVJ Academy om antwoorden op die vragen te blijven geven.’
AI is al zeer aanwezig in de journalistiek, stelt Michils vast. Zo wordt het bijvoorbeeld gebruikt te vertalen, transcriberen en voor spellings- en grammaticacheck… Vaak gaat het om het optimaliseren van werkprocessen, niet automatiseren. De journalist doet de finale check. De workshops leerden dat je goed de kansen en beperkingen van je tools moet kennen. Zo gaf Luc van Bakel aan dat er tools zijn om nepnieuws te herkennen maar dat er niets naar behoren werkt. De teneur is steeds dat AI het creatieve van de mens niet kan vervangen. AI is niet in staat om de juiste vragen te stellen, om kritisch te zijn…
https://www.journalist.be/nl/nieuws/ai-zal-nooit-een-goede-journalist-zijn
Belga & Roularta
Tijdens de workshops over AI kwamen ook twee case studies in mediabedrijven aan bod. Belga en Roularta gaven een inkijk in hoe ze met AI omgaan. Bij Belga is een testgroep samengesteld die AI-tools uitprobeert met het doel om ze later te implementeren in de workflow. Bij Roularta wordt er ook volop geëxperimenteerd met allerhande tools in het kader van een bredere strategie.
https://www.journalist.be/nl/nieuws/ai-bij-roularta-een-bredere-strategie
https://www.journalist.be/nl/nieuws/dankzij-ai-zullen-journalisten-meer-de-baan-op-kunnen
Michils: ‘Grote spelers zijn wel in het voordeel, want kleinere bedrijven hebben niet het geld en de ruimte om AI-tools te testen. Op die manier krijgen grote spelers een strategische voorsprong.’
Michils stelt wel vast dat heel veel AI-projecten er komen met overheidssteun, dus is de vraag of grote spelers hun kennis niet moeten delen met kleinere uitgevers en freelancers die geen toegang hebben tot het redactiesysteem.
Tijdswinst
De volgende vraag die zich opdringt: wat gebeurt er met de tijdswinst die AI oplevert? De mogelijkheden om te investeren zijn legio: opleiding, diepgravende onderzoeksjournalistiek, journalisten meer de baan op sturen (iets wat AI niet kan), het welzijn van de journalisten (er zit veel druk op de ketel bij journalisten, dit kan hen ademruimte geven), meer collega’s …
Knauw
We mogen ook het lezerspubliek niet vergeten, vindt Michils. Uit een onderzoek van Reuters in zes landen blijkt dat slechts 1 à 2 procent ooit al effectief ChatGPT gebruikt heeft. Ongeveer 50 procent heeft er wel al van gehoord. Maar de algemene verwachting is dat generatieve AI een knauw zal geven aan de geloofwaardigheid van het nieuws. Dat matcht met het aanvoelen van journalisten in de suvey. ‘Liefst 80% maakt zich zorgen over de invloed van genAI op het nieuws’, aldus Michils.
Ethische richtlijnen
De AI act houdt weinig harde verplichtingen in voor media. De verplichting voor de media om transparant te zijn over AI-gebruik geldt namelijk niet wanneer er menselijk toezicht is, de zogeheten ‘human in the loop’.
Zo komt de nadruk heel erg op zelfregulering te liggen. ‘In die zin heeft de Raad voor de Journalistiek kort op de bal gespeeld door als een van de eerste in Europa een richtlijn uit te vaardigen over het gebruik van artificiële intelligentie: artikel 12 uit de Code. Daar mogen we best wel trots op zijn’, vindt Michils. Ook de huizen zelf hebben inmiddels richtlijnen. Al blijkt uit de survey wel dat ze nog aan bekendheid moeten winnen op de vloer.
En in Nederland?
Ook de Nederlandse Vereniging van Journalisten is volop bezig met AI, zo kwam bestuurslid Milou Vollebregt vertellen. ‘AI is een groot thema in het beleidsteam voor vakontwikkeling dat om de paar maanden bij elkaar komt. We geven ook tal van cursussen rond AI. Vorig jaar organiseerden we ook enquête waar 302 journalisten aan deelnamen. Daarin gaf het merendeel aan bijna niets te weten van AI. 75 procent zag kansen in AI, terwijl 60 procent er (ook) een bedreiging in zag. De respondenten vonden het wel heel belangrijk dat de NVJ communiceert over de laatste ontwikkelingen op dat vlak en dat ze ook hulp biedt bij de bepaling van de positie die journalisten moeten aannemen tegenover AI.’
Steve Van Herpe
